Các nhà khoa học dùng cần cẩu thả thịt gà xuống đáy biển sâu 8.000 mét: Họ định câu gì ở Rãnh Atacama, một trong những “địa ngục của đại dương”?

Khi một nhóm các nhà khoa học tại Viện Hải dương Woods Hole nói rằng họ sẽ đi câu, bạn phải hiểu rằng đó không phải một chuyến câu cá bình thường. 

Vẫn là cần câu, bẫy thính và mồi gà – món mồi ưa thích của những sinh vật biển, nơi chẳng có nổi một cửa hàng KFC. Nhưng chiếc cần câu lần này trông lạ lắm.

Nó là cả một chiếc cần cẩu được gắn vào thân của một chiếc tàu viễn dương dài hơn 43 mét. Chiếc cần sẽ thả xuống một đoạn dây cáp dài gần 8.000 mét, sao cho chiếc bẫy thính – chứa hàng chục quả nặng bằng thép mang theo mồi gà – chạm được đến không chỉ đáy mà còn dưới cả đáy sâu của đại dương.

Đúng vậy, con tàu nghiên cứu mang tên Abate Molina của Viện Hải dương học Woods Hole đang đậu ngay trên Rãnh Atacama, một trong những rãnh đại dương sâu nhất Trái Đất. 

Nếu bạn lật ngược cả dãy Himalaya và úp nó xuống đây, đỉnh Everest vẫn sẽ còn lơ lửng ở đâu đó, phía trên vị trí sâu nhất của rãnh đại dương này.

Nhưng các nhà khoa học định câu gì ở đó? Một con thủy quái khổng lồ, giống như Godzilla ư?

Nếu nghĩ vậy, chắc chắn bạn sẽ thất vọng. Bởi thứ mà họ câu lên được chỉ là một sinh vật nhỏ thó, dài khoảng 4 cm. Nó có một cái đuôi với đầy xúc tu ngắn trông giống như một con mực. 

Phần thân cong với chân xếp hàng giống với một con tôm. Còn đầu thì mọc ra những cái râu dài như những con Overlord của chủng tộc Zerg ngoài hành tinh, trong tựa game đình đám Star Craft.

Thật vậy, nếu không nói trước rằng sinh vật này được câu lên từ một rãnh biển trên Trái Đất, có lẽ bạn cũng sẽ nghĩ đó là bản phác họa của một con quái vật ngoài hành tinh.

Toàn bộ cơ thể nó trông chẳng giống sinh vật nào mà chúng ta thường thấy. Nó toát lên một màu trắng sữa, nhờ nhợ đục đục trông rất thiếu sức sống. 

Bạn thậm chí có thể nghĩ nó là một con “tôm ma”, vừa được câu lên từ thế giới bên kia, dưới đáy của Rãnh Atacama, nơi được mệnh danh là “địa ngục của đại dương”.

Đối với hầu hết mọi người, việc câu được một con tôm “ma” từ đáy biển chẳng có gì là thú vị, đặc biệt là khi bạn đã mất công thả 8 km mét dây và mất nguyên mồi là một con gà sống. Nhưng các nhà khoa học tại Viện Hải dương Woods Hole, Hoa Kỳ cho biết sinh vật này đáng giá hơn một miếng mồi gà rất nhiều.

Trên thực tế, nó là một loài amphipod – các sinh vật giáp xác có hình dáng giống tôm nhưng mang vỏ mềm – chưa từng được biết đến. Điều đó cũng có nghĩa là chính họ sẽ có cơ hội đặt tên cho loài sinh vật này.

Và họ đã gọi nó là Dulcibella camanchaca.

Tên gọi Dulcibella camanchaca đã được lấy cảm hứng từ nhân vật Dulcinea del Toboso trong tiểu thuyết Don Quixote đánh nhau với cối xay gió của nhà văn Tây Ban Nha Cervantes. Nhưng bởi đã có người đặt tên Dulcinea cho một loài bọ cánh cứng sống trên mặt đất, lần này, các nhà khoa học phải nói lái cái tên đi một chút, thành “Dulcibella”.

Trong khi đó, “camanchaca” được chọn để đặt làm tên loài, bởi đây là một loài hoàn toàn mới chưa từng được ghi nhận. Trong tiếng Chile, quốc gia có bờ biển gần nhất với rãnh Atacama, “camanchaca” có nghĩa là “bóng tối”, ám chỉ tới độ sâu 8.000 mét nơi mà sinh vật này được tìm thấy, ở đó không hề có ánh sáng.

Thế nhưng, bóng tối cũng không phải thứ đáng sợ duy nhất mà những con Dulcibella camanchaca phải đối mặt. 

Ở độ sâu này, thứ có sức mạnh khủng khiếp hơn chính là áp lực. Cột nước cao 8 km phía trên đã khiến mỗi sinh vật sống ở đây đều phải chịu một áp suất lớn cỡ 1.088 atm, tương đương với 16.000 psi. Trong so sánh, lốp của một chiếc ô tô chỉ có áp suất khoảng 30-35 psi, và lốp xe container cũng chỉ có áp suất khoảng 110-135 psi.

Nếu bạn đã từng xem video một chiếc lốp xe container phát nổ, bạn sẽ biết áp lực mà mỗi con Dulcibella camanchaca phải chịu đựng ở dưới đáy đại dương lớn cỡ nào. Đó là 120 cái lốp container nổ cùng một lúc.

Khi nói đến biển, đa số chúng ta thường chỉ tưởng tượng ra những kỳ nghỉ với bãi cát đầy nắng. Xa hơn chút nữa, bạn có thể nghĩ đến những quần đảo biệt lập xa xôi ngoài đại dương, nơi để đi tới phải mất hàng tuần lễ lênh đênh trên biển.

Nguy hiểm nhất là các chuyến hải trình xuyên Thái Bình Dương và Đại Tây Dương, khi những con tàu phải đối mặt với khi thì bão tố mịt mùng, khi thì là một không gian tĩnh lặng tuyệt đối, với bốn bề là trời biển vô tận.

Nhưng đó chưa phải là tất cả những gì mà đại dương đang nắm giữ.

Phía bên dưới mặt biển sâu từ 6.000 – 11.000 mét là một khu vực mà các nhà hải dương học gọi là “hadal”. Cái tên, được đặt theo vị thần Hades cai quản địa ngục trong Thần thoại Hy Lạp, có lẽ đã nói lên tất cả những gì có thể ở đó.

Hadal được mệnh danh là “địa ngục trần gian” bởi ở đó chỉ có bóng tối, sự lạnh lẽo và áp lực nước thì khủng khiếp. Thế nhưng, vẫn có những sinh vật có thể tồn tại được ở vùng địa ngục đại dương này.

Chúng thường là các loài giáp xác, nhuyễn thể hoặc hải sâm có đặc điểm chung là thân hình trắng bệch như dạ xoa quỷ. Nhưng một nghiên cứu năm 2018 cũng đã tìm thấy một loài cá sống ở vùng đáy sâu hadal, bên dưới chính rãnh Atacama. Loài cá này được mệnh danh là cá ma, bởi thân hình chúng cũng chỉ có một màu trắng muốt.

Những sinh vật dạ xoa ở dưới “địa ngục đại dương” thường ăn xác thối. Bởi chúng luôn được cung cấp một nguồn dinh dưỡng dồi dào là những xác sinh vật ở tầng trên của đại dương chìm xuống dưới đáy.

Nhưng loài “tôm ma” Dulcibella camanchaca mà các nhà khoa học mới tìm thấy thì khác. Các nhà khoa học cho biết nó là loài săn mồi. Mặc dù chỉ có thân hình dài 4 cm, nhưng trong họ hàng giáp xác, những con Dulcibella camanchaca này đã thuộc nhóm “khổng lồ” bởi đa phần họ giáp xác chỉ gồm những sinh vật có kích thước vài mm.

Những con Dulcibella camanchaca vì vậy có thể sống ở đáy địa ngục của đại dương bằng cách đi săn các loài giáp xác khác nhỏ hơn chúng. Phân tích đặc điểm hình thái, các nhà khoa học cho biết loài “tôm ma” này có những chân chèo rất nhanh nhẹn để đuổi bắt con mồi. Còn những xúc tu đầy lông sắc nhọn ở miệng chính là thứ mà chúng dùng để xé xác con mồi, trước khi “uống” vào bụng.

Khác với các sinh vật trên mặt đất, toàn bộ đường tiêu hóa của Dulcibella camanchaca được nạp đầy dịch lỏng nên chúng không thể nuốt mà chỉ có thể “uống”. Bởi bất kỳ một chút không khí nào ở trong cơ thể sinh vật ở độ sâu này cũng có thể khiến chúng bị phát nổ.

Những sinh vật như Dulcibella camanchaca vì vậy đã phát triển mọi khoang cơ thể chứa dịch lỏng cho phép chúng cân bằng với mức áp suất khủng khiếp của môi trường.

Trên thực tế, hầu hết diện tích đáy đại dương trên thế giới đều không thể đạt tới độ sâu của hadal để được mệnh danh là địa ngục trần gian. Các khu vực siêu sâu từ 6.000 mét chỉ có thể xuất hiện khi một mảng kiến tạo của Trái Đất bị chìm xuống bên dưới một mảng kiến tạo khác, tạo ra các hẻm núi ngầm dài và hẹp mà các nhà hải dương học gọi là rãnh đại dương.

Các nhà khoa học hiện chỉ mới phát hiện được 15 rãnh đại dương có độ sâu “địa ngục” bao gồm: Rãnh Mariana ở Tây Thái Bình Dương (sâu 10.994 m), rãnh Tonga ở Nam Thái Bình Dương (sâu 10.882 m), rãnh Philippines ở Tây Thái Bình Dương (sâu 10.540 m).

Ngoài ra còn có rãnh Kuril-Kamchatka ở Tây Bắc Thái Bình Dương (sâu 10.500 m), rãnh Kermadec ở Nam Thái Bình Dương (sâu 10.047 m), rãnh Nhật Bản ở Tây Bắc Thái Bình Dương (sâu 9.780 m), rãnh Izu-Bonin ở Tây Bắc Thái Bình Dương (sâu 9.780 m), rãnh Puerto Rico ở Bắc Đại Tây Dương (sâu 8.376 m),

Các rãnh Peru-Chile ở Đông Nam Thái Bình Dương (sâu 8.065 m), rãnh Sunda ở Đông Ấn Độ Dương (sâu 7.725 m), rãnh Romanche ở Trung Đại Tây Dương (sâu 7.758 m), rãnh South Sandwich ở Nam Đại Tây Dương (sâu 8.264 m), rãnh Ryukyu ở Tây Thái Bình Dương (sâu 7.440 m), rãnh Tonga-Kermadec ở Nam Thái Bình Dương (sâu 10.000+ m), và rãnh New Britain ở Tây Thái Bình Dương (sâu 9.000 m).

Với điều kiện sống đặc thù và tách biệt, mỗi rãnh đại dương này đều giống như một ngăn bí mật, mỗi ngăn đều có khả năng chứa đựng vô số “kho báu” sinh học mà nhân loại chưa từng biết đến. 

Đó là bởi các thiết bị lặn của loài người chịu được áp lực nước ở độ sâu của hadal chỉ mới được phát triển trong khoảng 6 thập kỷ trở về đây. Và số lượng của chúng chỉ đếm trên đầu ngón tay.

Vào năm 1960, con tàu lặn Trieste của Thụy Sĩ đã trở thành tàu có người lái đầu tiên lặn được xuống rãnh Mariana sâu 10.916 mét. Hai nhà hải dương học lái con tàu là Jacques Piccard người Thụy Sĩ và Don Walsh người Mỹ đã mô tả những sinh vật thân mềm đầu tiên mà họ nhìn thấy ở đó, cho chúng ta hiểu biết về thế giới “địa ngục” dưới đáy đại dương.

Chuyến đi sau đó được đánh giá là siêu mạo hiểm và không thể lặp lại. Kể từ đó, gần như tất cả các nỗ lực tiếp cận nghiên cứu rãnh đại dương chỉ sử dụng đến phương tiện không người lái. Dẫu vậy, các phương tiện này cũng thường bị hỏng hóc hoặc thất lạc.

Chẳng hạn như tàu Kaiko của Nhật Bản đã bị đứt cáp trong khi lặn vào năm 2003, robot lặn Nereus của Mỹ thập chí đã nổ tung trong một chuyến thám hiểm rãnh Kermadec năm 2014. 

Một trong những nỗ lực lặn sâu với tàu có người lái hiếm hoi được thực hiện vào năm 2012, bởi James Cameron, đạo diễn người Canada đứng sau loạt phim đình đám Titanic, Kẻ hủy diệt và Avatar.

Trong một nỗ lực tự mình quay phim ở dưới đáy đại dương, Cameron đã lái một thiết bị lặn có tên là Deepsea Challenger (DCV 1) xuống tới độ sâu 10.908 m bên dưới rãnh Mariana, tiếp cận gần với kỷ lục của Jacques Piccard và Don Walsh vào năm 1960.

Hiện chỉ có một số ít nhóm nghiên cứu tại các cường quốc biển tham gia vào cuộc đua chinh phục đáy đại dương bao gồm Australia, Nhật Bản, Trung Quốc và Mỹ, trong đó có một sứ mệnh mà các nhà khoa học tại Viện Hải dương Woods Hole hợp tác với Cơ quan Hàng không Vũ trụ NASA để chế tạo các thiết bị “drone” không người lái hoạt động được trong vùng “địa ngục” của đại dương.

Nhưng tại sao NASA lại quan tâm đến điều này?

Hóa ra, các đáy sâu bên dưới địa ngục đại dương không chỉ nắm giữ chiếc chìa khóa cho việc hiểu rõ hơn về hệ sinh thái của Trái Đất, nó còn cho phép các nhà khoa học NASA tìm kiếm sự sống ngoài hành tinh.

Những thế giới nước bí ẩn như Europa hay Enceladus – hai vệ tinh băng giá của Sao Mộc và Sao Thổ – có thể ẩn chứa các dạng sống dưới lớp băng dày của chúng, và hiểu biết về các sinh vật sống trong những điều kiện khắc nghiệt trên Trái Đất sẽ là chìa khóa giúp chúng ta giải mã câu hỏi: Liệu chúng ta có đơn độc trong vũ trụ hay không?

Nói tóm lại, càng nghiên cứu, chúng ta càng nhận ra mình mới chỉ lướt qua bề mặt của những bí ẩn dưới đại dương. Mà loài Dulcibella camanchaca chính là một minh chứng rõ ràng cho điều đó, rằng chúng ta vẫn còn biết quá ít về hành tinh của chính mình.

Quả là một cảm giác kỳ lạ khi bất kể chúng ta đã vươn xa đến đâu trong hành trình khám phá, Trái Đất vẫn còn đầy những bí ẩn khiến chúng ta ngạc nhiên. Vậy lần tới khi bạn bước dọc bờ biển, hãy nhớ rằng, dưới chân bạn không chỉ là nước, cát và sóng, mà còn là cả một vũ trụ khác đang chờ được khám phá.

Và biết đâu, trong bóng tối sâu thẳm ấy, một sinh vật như Dulcibella camanchaca đang lướt qua, sống cuộc sống riêng của nó, hoàn toàn không biết rằng nó vừa trở thành ngôi sao mới nhất của ngành hải dương học nói riêng và toàn bộ hiểu biết khoa học của loài người nói chung.