Cửa sổ nhà bạn có thể nhanh chóng bám đầy bụi bẩn, vệt nước và dấu tay chỉ sau vài ngày không lau chùi. Nhưng bạn có biết rằng ngay cả cửa sổ trên Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS) cũng cần được làm sạch, dù chúng không hứng chịu khói bụi, côn trùng hay ô nhiễm từ môi trường như trên Trái Đất? Trong điều kiện không gian, nơi tưởng như là môi trường chân không hoàn hảo, vẫn tồn tại những tác nhân gây bẩn, khiến các phi hành gia phải tìm cách giữ cho cửa sổ ISS luôn trong tình trạng tốt nhất.
Vì sao cửa sổ ISS bị bẩn?
Không có gió mang bụi, không có mưa để tạo vệt nước, vậy điều gì khiến cửa sổ ISS cần được làm sạch? Trên thực tế, có nhiều yếu tố khiến chúng bị ảnh hưởng theo thời gian:
Vi thiên thạch và mảnh vỡ quỹ đạo: Mặc dù không gian không đầy rẫy các hạt bụi như trên Trái Đất, nhưng vẫn có những vi thiên thạch nhỏ và mảnh vỡ từ các vệ tinh cũ va chạm vào ISS. Những tác động này có thể để lại cặn hoặc các vết xước trên cửa sổ, làm giảm dần độ trong suốt của chúng.
Khí thải từ tàu vũ trụ: Khi tàu vũ trụ tiếp cận hoặc rời khỏi ISS, các động cơ đẩy của chúng giải phóng các hạt khí thải. Một phần trong số đó lắng đọng lên bề mặt của trạm, bao gồm cả cửa sổ, tạo nên một lớp bụi bẩn mỏng theo thời gian.
Thoát khí từ vật liệu bên trong trạm: Các vật liệu trên ISS, bao gồm cả những thiết bị khoa học, thành phần nội thất và hàng hóa được mang lên, đều có thể thải ra khí hoặc hơi hóa chất. Những chất này có thể tích tụ thành màng mỏng trên bề mặt kính, gây mờ và làm giảm tầm nhìn ra bên ngoài.
Không gian không hoàn toàn là một môi trường chân không nguyên sơ như chúng ta thường tưởng tượng. Chính vì vậy, cửa sổ ISS vẫn cần được lau chùi định kỳ để đảm bảo tầm nhìn tốt cho phi hành gia cũng như duy trì trạng thái tối ưu của trạm.
Làm sạch cửa sổ ISS: Một nhiệm vụ không đơn giản
Nếu trên Trái Đất, bạn chỉ cần một chai nước lau kính và một chiếc khăn, thì trong môi trường không gian, việc làm sạch cửa sổ ISS phức tạp hơn rất nhiều. Phi hành gia không thể đơn giản nghiêng người ra ngoài cửa sổ và lau như chúng ta thường làm. Thay vào đó, họ phải lên kế hoạch tỉ mỉ để đảm bảo an toàn và hiệu quả.
Vào năm 2015, hai phi hành gia người Nga là Mikhail Kornienko và Gennady Padalka đã thực hiện một chuyến đi bộ ngoài không gian kéo dài 5 giờ 30 phút để chà cửa sổ của ISS. Đây không chỉ là nhiệm vụ làm sạch đơn thuần mà còn là một phần của chiến dịch bảo trì quan trọng, bao gồm việc thu hồi một thí nghiệm khoa học cũ và tháo dỡ một ăng-ten liên lạc không còn sử dụng.
Các phi hành gia sử dụng vải không mài mòn và khăn lau đặc biệt để làm sạch bụi bẩn. Một điểm khác biệt quan trọng so với việc lau kính trên Trái Đất là họ không thể sử dụng nước. Trong môi trường vi trọng lực, nước không chảy theo cách thông thường mà tạo thành những giọt nhỏ trôi nổi tự do, có thể bám vào thiết bị hoặc thậm chí gây nguy hiểm nếu chúng xâm nhập vào các hệ thống điện tử. Vì vậy, các phi hành gia phải sử dụng khăn lau khô hoặc dung môi chuyên dụng được thiết kế để hoạt động trong môi trường chân không.
Mọi chuyển động của họ khi thực hiện nhiệm vụ cũng phải được kiểm soát cẩn thận. Nếu làm quá mạnh tay, bụi bẩn có thể bị đánh bật và trôi nổi trong không gian thay vì bị lau sạch. Điều này có thể dẫn đến nguy cơ các hạt nhỏ quay trở lại và bám vào bề mặt kính sau đó.
Lau dọn bên trong trạm: Đơn giản hơn nhưng vẫn cần cẩn trọng
Không chỉ bên ngoài, cửa sổ bên trong ISS cũng cần được vệ sinh thường xuyên. Dù không có tác động từ vi thiên thạch hay khí thải từ động cơ, nhưng chúng vẫn có thể bị bám bẩn bởi dấu vân tay, hơi nước ngưng tụ hoặc bụi từ các hoạt động hàng ngày của phi hành gia.
Thay vì phải ra ngoài không gian, việc lau chùi bên trong trạm dễ dàng hơn nhiều. Các phi hành gia sử dụng khăn lau có chứa cồn để làm sạch cửa sổ và các bề mặt khác, bao gồm cả tay vịn, micrô cầm tay và máy tính. Theo podcast “Space Hygiene” của NASA, những chiếc khăn lau khử trùng này là công cụ quan trọng giúp duy trì môi trường sạch sẽ và ngăn ngừa sự phát triển của vi khuẩn trong không gian vi trọng lực.
Ngoài ra, để giảm thiểu nhu cầu lau chùi, phi hành gia được hướng dẫn cẩn thận khi ăn uống hoặc xử lý chất lỏng gần cửa sổ. Trong điều kiện vi trọng lực, các giọt chất lỏng không rơi xuống đất mà trôi nổi tự do, có thể vô tình bám vào bề mặt kính hoặc thiết bị. Do đó, họ cần sử dụng các túi đựng nước và ống hút đặc biệt để tránh làm đổ đồ uống.
Một nhiệm vụ không dành cho người yếu tim
Dù việc lau cửa sổ ISS không diễn ra thường xuyên, nhưng mỗi lần thực hiện đều là một nhiệm vụ quan trọng, đòi hỏi sự phối hợp chính xác giữa phi hành gia và trung tâm điều khiển mặt đất. Những chuyến đi bộ ngoài không gian không chỉ tốn thời gian mà còn tiềm ẩn rủi ro lớn. Mỗi lần ra ngoài, phi hành gia phải mặc bộ đồ bảo hộ dày cộm, trải qua quá trình giảm áp suất để thích nghi với môi trường chân không, và dành hàng giờ làm việc trong trạng thái không trọng lượng.
Vì vậy, lần tới khi bạn phải lau cửa sổ nhà mình, hãy nhớ rằng ít nhất bạn không cần phải mặc đồ phi hành gia, không phải trải qua quy trình giảm áp, và cũng không phải trôi nổi giữa không gian chỉ để hoàn thành công việc này!
