Trong số Bảy Kỳ Quan Thế Giới Cổ Đại, kim tự tháp Giza ở Ai Cập là công trình duy nhất còn tồn tại cho đến ngày nay. Sáu kỳ quan khác dù đã biến mất nhưng vị trí của chúng đều đã được xác định. Chỉ có một ngoại lệ bí ẩn chưa từng được tìm thấy: Vườn treo Babylon.
Theo truyền thuyết, vườn treo được xây dựng vào thế kỷ 6 TCN dưới thời vua Nebuchadnezzar II của đế chế Neo-Babylon. Nhà vua được cho là đã ra lệnh xây dựng khu vườn này như một món quà dành cho hoàng hậu, người luôn nhớ nhung cảnh sắc xanh tươi của quê hương. Hình dung về vườn treo thường mô tả đây là một công trình bậc thang khổng lồ, được bao phủ bởi cây cối và thực vật quý hiếm đến từ khắp nơi trong đế chế. Nếu thực sự tồn tại, nó hẳn là một cảnh tượng kỳ vĩ chưa từng có vào thời đó.
Tranh minh họa thiết kế của Vườn treo Babylon
Tuy nhiên, cho đến nay, không có bất kỳ dấu tích khảo cổ nào chứng minh sự tồn tại của kỳ quan này. Mọi thông tin về nó đều đến từ những tài liệu cổ, vốn không phải lúc nào cũng đáng tin cậy. Đáng chú ý, Herodotus – sử gia Hy Lạp được mệnh danh là “Cha đẻ của Lịch sử” – đã viết rất nhiều về Babylon vào thế kỷ 5 TCN nhưng không hề đề cập đến khu vườn này. Một số học giả khác cùng thời ông cũng không nhắc đến nó.
Một trong những lý do có thể giải thích sự thiếu vắng này là vị trí của Babylon. Khác với các kỳ quan còn lại nằm gần Địa Trung Hải và dễ dàng tiếp cận, Babylon nằm sâu trong vùng lưỡng hà Tigris – Euphrates, khiến nó ít được các nhà viết sử cổ đại ghi chép hơn. Dẫu vậy, giới khảo cổ vẫn tin rằng nếu vườn treo có thật, nó hẳn phải nằm đâu đó trong khu vực Babylon, thuộc lãnh thổ Iraq ngày nay.
Địa điểm của 7 kì quan thế giới cổ đại
Từ năm 1899 đến 1917, nhà khảo cổ người Đức Robert Koldewey đã tiến hành khai quật Babylon và phát hiện một cấu trúc vòm lớn ở góc đông bắc của cung điện phía Nam. Ông tin rằng đây chính là nền móng của vườn treo huyền thoại. Những bức tường dày và vững chắc được thiết kế để chịu tải của một công trình lớn bên trên, kèm theo hệ thống giếng nước gợi ý về một hệ thống tưới tiêu tiên tiến.
Tuy nhiên, ngày nay, giả thuyết của Koldewey không còn được nhiều nhà nghiên cứu ủng hộ. Hầu hết các chuyên gia cho rằng cấu trúc mà ông tìm thấy thực chất chỉ là một nhà kho. Suốt thế kỷ 20, các cuộc khai quật tại Babylon tiếp tục được tiến hành, nhưng không có bất cứ dấu vết nào của một khu vườn khổng lồ như mô tả trong các tài liệu cổ.
Điều này dẫn đến một giả thuyết táo bạo: có thể vườn treo chưa từng nằm ở Babylon. Stephanie Dalley, chuyên gia về Lưỡng Hà cổ đại thuộc Đại học Oxford, cho rằng kỳ quan này thực chất được xây dựng tại Nineveh – thủ đô của đế chế Assyria, cách xa Babylon. Nếu đúng, vị trí của nó sẽ thuộc về miền bắc Iraq ngày nay, gần Mosul.
Thông qua nghiên cứu chữ hình nêm của Babylon và Assyria, Dalley phát hiện có những ghi chép mô tả một khu vườn lộng lẫy do vua Assyria Sennacherib xây dựng. Công trình này được trang bị hệ thống tưới tiêu tiên tiến với các kênh dẫn nước, cống ngầm, thậm chí có cả thiết bị nâng nước phức tạp. Theo Dalley, sự nhầm lẫn có thể xuất phát từ việc Nineveh từng bị gọi là “Babylon Mới” sau khi người Assyria chiếm thành phố này vào năm 689 TCN.
Dù giả thuyết này rất hấp dẫn, vẫn chưa có bằng chứng khảo cổ nào khẳng định vườn treo thực sự nằm ở Nineveh. Cho đến nay, kỳ quan bí ẩn này vẫn chưa được tìm thấy, khiến nó trở thành một trong những bí ẩn lớn nhất của lịch sử nhân loại.
