Ai cũng từng trải qua cảm giác cười ngặt nghẽo khi bị người khác cù lét, nhưng nếu tự mình thử làm điều đó, kết quả lại hoàn toàn khác – không có cảm giác nhột, không có phản xạ giật mình, và tất nhiên là chẳng có gì đáng cười. Điều này tưởng chừng đơn giản nhưng lại là một câu hỏi thú vị đã khiến các nhà khoa học phải nghiên cứu trong nhiều năm.
Cảm giác cù lét bắt nguồn từ hệ thần kinh của con người, chủ yếu liên quan đến tiểu não – phần não chịu trách nhiệm kiểm soát vận động và phản ứng nhanh. Khi ai đó chạm vào những vùng nhạy cảm trên cơ thể như lòng bàn chân, nách hoặc bụng, hệ thần kinh lập tức gửi tín hiệu đến não, kích thích một phản xạ phòng vệ. Cơ thể giật lên theo bản năng vì hệ thần kinh coi đây là một kích thích bất ngờ, có thể là dấu hiệu của nguy hiểm (chẳng hạn như côn trùng bò lên da).
![Vì sao chúng ta khi bị người khác cù lét thì 'nhột phát khóc', nhưng tự cù lại chẳng có cảm giác gì?- Ảnh 1. Vì sao chúng ta khi bị người khác cù lét thì 'nhột phát khóc', nhưng tự cù lại chẳng có cảm giác gì?- Ảnh 1.](https://genk.mediacdn.vn/139269124445442048/2025/2/9/5748b5c0dd089546018b477e-1739077112390510808085-1739077582386-17390775831042050506003-1739095539812-17390955399281658055722.png)
Tuy nhiên, khi ta tự cù lét chính mình, não đã biết trước được hành động đó. Tiểu não dự đoán chính xác vị trí và lực tác động, khiến kích thích trở nên quen thuộc và không gây ra phản xạ phòng vệ. Điều này cũng tương tự như việc ta không cảm thấy giật mình khi chạm vào chính mình, nhưng lại có phản ứng mạnh khi người khác chạm vào bất ngờ.
Các nghiên cứu cho thấy rằng tiểu não không chỉ dự đoán chuyển động của cơ thể mà còn có khả năng triệt tiêu những tín hiệu không cần thiết. Đây là một cơ chế giúp con người tập trung vào những kích thích quan trọng hơn từ môi trường xung quanh, thay vì bị phân tán bởi chính những hành động của mình. Nếu không có cơ chế này, mỗi lần cử động tay, gãi ngứa hoặc chạm vào da, chúng ta có thể bị nhột liên tục – điều này rõ ràng sẽ rất bất tiện.
Tuy nhiên, có một cách để đánh lừa hệ thần kinh và tạo ra cảm giác cù lét ngay cả khi tự thực hiện: nhờ người khác di chuyển bàn tay mình mà ta không tự kiểm soát hoàn toàn. Một số thí nghiệm cho thấy nếu một cỗ máy điều khiển tay của một người theo cách không thể đoán trước, họ vẫn có thể cảm thấy nhột như khi bị người khác cù. Điều này chứng tỏ rằng chính yếu tố bất ngờ và không thể đoán trước là chìa khóa tạo ra phản ứng cù lét.
Khả năng cù lét cũng có liên quan đến sự tiến hóa. Một số giả thuyết cho rằng nó có thể là một cách giao tiếp xã hội, giúp tăng cường sự gắn kết giữa cha mẹ và con cái hoặc giữa những người thân thiết. Cảm giác nhột cũng có thể đóng vai trò là một cơ chế cảnh báo, giúp con người phản ứng nhanh khi có những thứ chạm vào những vùng nhạy cảm trên cơ thể.
Dù vậy, lý do chính khiến con người không thể tự cù lét mình vẫn nằm ở cách mà não bộ xử lý chuyển động. Khi hành động do chính ta tạo ra, não đã biết trước và triệt tiêu phản ứng – đó là lý do vì sao dù có thử bao nhiêu lần, bạn cũng không thể tự cù lét mình như cách người khác làm.