Khi mùa đông kéo đến, những cơn bão mang theo giá rét, gió giật và thời tiết ẩm ướt khiến việc phơi quần áo ngoài trời trở thành điều bất khả thi. Nhiều gia đình buộc phải phơi khô quần áo trong nhà, một lựa chọn tưởng như vô hại nhưng lại tiềm ẩn những nguy cơ sức khỏe nghiêm trọng.
Không gian thiếu thông thoáng, hơi nước bốc lên từ vải ẩm có thể tạo điều kiện lý tưởng để nấm mốc sinh sôi, làm tăng nồng độ bào tử nấm trong không khí và gây ra hàng loạt vấn đề liên quan đến hô hấp cũng như hệ miễn dịch.
Mặc dù phần lớn mọi người có thể tiếp xúc với nấm mốc mà không gặp vấn đề nghiêm trọng, nhưng với những người có hệ miễn dịch yếu hoặc mắc các bệnh nền, hậu quả có thể rất nghiêm trọng, thậm chí dẫn đến tử vong.
Nấm mốc là một nhóm các loại nấm có khả năng sản sinh bào tử – những hạt nhỏ li ti có thể lơ lửng trong không khí và xâm nhập vào cơ thể qua đường hô hấp. Trong môi trường thuận lợi, chúng có thể bám vào tường, trần nhà và các bề mặt ẩm ướt, phát triển thành những mảng đen hoặc xanh lá cây, đồng thời tạo ra mùi ẩm mốc đặc trưng. Hai loài nấm mốc phổ biến nhất thường xuất hiện trong các ngôi nhà ẩm ướt là Penicillium và Aspergillus .
Mặc dù chúng tồn tại khắp nơi và con người hít phải bào tử nấm mỗi ngày, nhưng trong điều kiện bình thường, hệ miễn dịch có thể loại bỏ chúng mà không gây nguy hại. Các đại thực bào – một loại tế bào miễn dịch nằm trong phổi – sẽ phát hiện và tiêu diệt những bào tử nấm xâm nhập vào cơ thể trước khi chúng kịp gây bệnh. Tuy nhiên, khi môi trường trong nhà có độ ẩm cao, lượng bào tử nấm trong không khí tăng đột biến, vượt quá khả năng xử lý của hệ miễn dịch, nguy cơ nhiễm trùng phổi và các bệnh hô hấp sẽ gia tăng đáng kể.
Những đối tượng dễ bị ảnh hưởng nhất là trẻ nhỏ, người cao tuổi và những người có hệ miễn dịch suy yếu, chẳng hạn như bệnh nhân ung thư, người ghép tạng hoặc những người mắc các bệnh hô hấp mãn tính như hen suyễn, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD) hay xơ nang. Ở những bệnh nhân này, việc tiếp xúc với bào tử nấm không chỉ gây viêm đường hô hấp mà còn có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng.
Khi hệ miễn dịch phản ứng quá mức với các bào tử nấm, nó có thể kích hoạt phản ứng viêm mạnh mẽ, khiến đường thở thu hẹp lại và gây khó thở, đặc biệt nguy hiểm đối với bệnh nhân hen suyễn. Trong một số trường hợp hiếm gặp nhưng đặc biệt nghiêm trọng, bào tử nấm có thể nảy mầm ngay bên trong phổi, phát triển thành các sợi nấm dài giống như mạng nhện. Những sợi nấm này hình thành các khối dày đặc, gây tắc nghẽn đường thở và làm tổn thương mô phổi, thậm chí có thể dẫn đến chảy máu trong phổi, một tình trạng có thể gây tử vong nếu không được can thiệp kịp thời.
Tình trạng nhiễm nấm mốc đang trở thành một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, đặc biệt khi các loại nấm mốc như Aspergillus ngày càng kháng thuốc chống nấm. Các loại thuốc thuộc nhóm azole, vốn được sử dụng rộng rãi để điều trị nhiễm nấm, đang mất dần hiệu quả do sự lạm dụng trong nông nghiệp. Trong môi trường tự nhiên, nấm mốc tiếp xúc với các hóa chất chống nấm trong thuốc bảo vệ thực vật và phát triển khả năng kháng thuốc, khiến việc điều trị nhiễm trùng do nấm trở nên khó khăn hơn.
Biến đổi khí hậu cũng góp phần làm trầm trọng thêm tình trạng này khi nhiệt độ tăng cao giúp nấm mốc thích nghi với môi trường nóng hơn, từ đó tăng khả năng phát triển bên trong cơ thể con người. Điều này đồng nghĩa với việc ngày càng có nhiều chủng nấm có thể gây bệnh cho con người, đồng thời nguy cơ nhiễm trùng kháng thuốc cũng trở nên phổ biến hơn.
Những ảnh hưởng của nấm mốc đến sức khỏe không chỉ dừng lại ở hệ hô hấp mà còn có thể ảnh hưởng đến chất lượng sống nói chung. Người sống trong môi trường có nấm mốc lâu ngày có thể gặp các triệu chứng như đau đầu, mệt mỏi, kích ứng mắt, mũi, họng và da. Với trẻ em, việc tiếp xúc lâu dài với nấm mốc có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh dị ứng và hen suyễn sau này.
Một trường hợp điển hình cho thấy mức độ nguy hiểm của nấm mốc xảy ra vào năm 2020 tại Anh, khi bé Awaab Ishak – một đứa trẻ mới biết đi – đã qua đời vì nhiễm trùng do bào tử nấm phát triển trong căn nhà ẩm mốc của gia đình. Cái chết của bé đã khiến chính phủ Anh ban hành Luật Awaab, yêu cầu chủ nhà phải có trách nhiệm xử lý ẩm mốc trong các căn hộ cho thuê để đảm bảo sức khỏe cho người ở.
Để giảm thiểu nguy cơ nấm mốc trong nhà, điều quan trọng nhất là kiểm soát độ ẩm. Việc thông gió thường xuyên, mở cửa sổ để không khí lưu thông và sử dụng quạt thông gió trong phòng tắm, nhà bếp có thể giúp hạn chế tình trạng hơi nước tích tụ. Ngoài ra, việc sử dụng máy hút ẩm cũng là một giải pháp hữu hiệu để giữ cho không gian khô ráo.
Nếu cần phơi quần áo trong nhà vào mùa đông, hãy chọn những khu vực thông thoáng hoặc sử dụng giá treo quần áo có sưởi để giúp quần áo khô nhanh hơn và hạn chế hơi nước bốc lên. Những khu vực có nguy cơ ẩm mốc cao, chẳng hạn như góc tường, trần nhà, nên được lau dọn thường xuyên bằng các dung dịch kháng nấm để ngăn chặn sự phát triển của bào tử nấm. Nếu phát hiện dấu hiệu nấm mốc, chẳng hạn như vết đốm trên tường hoặc mùi ẩm mốc nồng nặc, cần xử lý ngay lập tức để tránh ảnh hưởng đến sức khỏe lâu dài.
Nấm mốc là một phần tự nhiên của môi trường, nhưng trong điều kiện không gian kín, độ ẩm cao, chúng có thể trở thành mối đe dọa nghiêm trọng đối với sức khỏe con người. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và tình trạng kháng thuốc chống nấm gia tăng, việc kiểm soát môi trường sống để hạn chế sự phát triển của nấm mốc ngày càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.
Một hệ miễn dịch khỏe mạnh có thể giúp chống lại phần lớn các bào tử nấm trong không khí, nhưng việc tiếp xúc với nấm mốc trong thời gian dài hoặc ở nồng độ cao vẫn có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng. Vì vậy, việc duy trì không gian sống thông thoáng, sạch sẽ và không ẩm mốc không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe của bản thân mà còn là cách để đảm bảo an toàn cho cả gia đình.
