Một bức ảnh được chụp bởi tàu thăm dò Mars Global Surveyor của NASA đã làm dấy lên những cuộc tranh luận sôi nổi trên mạng xã hội, khi nó cho thấy một cấu trúc hình vuông gần như hoàn hảo xuất hiện trên bề mặt Sao Hỏa . Với mỗi cạnh dài khoảng 3 km, hình dạng đáng kinh ngạc này nhanh chóng thu hút sự chú ý của giới khoa học và cả những người đam mê giả thuyết về sự sống ngoài hành tinh.
Từ lâu, Sao Hỏa luôn là chủ đề của những suy đoán về khả năng tồn tại của một nền văn minh cổ đại, và phát hiện lần này một lần nữa khơi gợi trí tò mò của công chúng. Liệu đây có thể là một công trình nhân tạo trên hành tinh đỏ, hay đơn giản chỉ là một kết quả kỳ lạ của các quá trình địa chất tự nhiên?
Bức ảnh bí ẩn này thực ra không phải là một khám phá mới, bởi nó đã được ghi nhận từ năm 2001, nhưng mãi đến gần đây mới được lan truyền rộng rãi sau khi được nhắc đến trong một tập podcast của Joe Rogan. Trong chương trình, Rogan bày tỏ sự ngạc nhiên trước độ chính xác của hình dạng này và đặt ra câu hỏi liệu nó có thể là dấu tích của một nền văn minh đã biến mất hay không. Ngay lập tức, những cuộc thảo luận trên mạng xã hội bùng nổ, với hàng loạt giả thuyết được đưa ra. Tỷ phú Elon Musk cũng không đứng ngoài cuộc, khi ông đăng một dòng trạng thái đầy kích thích trí tò mò: “Chúng ta cần đến Sao Hỏa để kiểm tra điều này”.
Dù câu nói của Musk có thể mang tính chất hài hước, nhưng nó đã làm dấy lên làn sóng tranh luận về nguồn gốc của cấu trúc này. Một số người tin rằng đây có thể là phần còn lại của một công trình cổ đại, tương tự như các kim tự tháp ở Ai Cập hoặc những nền văn minh cổ xưa trên Trái Đất. Nhưng nếu giả thuyết này là đúng, thì quy mô của nó quả thực đáng kinh ngạc. Với mỗi cạnh dài 3 km, cấu trúc này lớn hơn Đại kim tự tháp Giza trên Trái Đất đến 13 lần, khiến nó trở thành một công trình khổng lồ nếu thực sự được tạo ra bởi một nền văn minh nào đó.
Tuy nhiên, giới khoa học lại tỏ ra thận trọng hơn trước những suy đoán này. Theo các nhà địa chất hành tinh, hình dạng vuông vức của cấu trúc có thể chỉ là một kết quả của các quá trình địa chất tự nhiên trên Sao Hỏa . Trên Trái Đất, những hiện tượng tương tự cũng từng được quan sát thấy. Ví dụ điển hình là Giant’s Causeway ở Bắc Ireland, nơi hàng nghìn cột đá bazan hình lục giác được hình thành một cách tự nhiên do dung nham nguội đi và co lại.
Một trường hợp khác là Devil’s Postpile ở Mỹ, nơi các cột đá có hình dạng gần như hoàn hảo do quá trình địa chất kéo dài hàng triệu năm. Nếu những hiện tượng này có thể xảy ra trên Trái Đất, thì không có lý do gì chúng không thể xuất hiện trên Sao Hỏa , một hành tinh có lịch sử địa chất phức tạp với nhiều dấu hiệu của hoạt động kiến tạo và xói mòn.
NASA vẫn chưa đưa ra tuyên bố chính thức về cấu trúc này, nhưng theo quan điểm của các nhà khoa học, rất có thể nó chỉ là một đặc điểm địa chất bình thường. Quá trình đứt gãy của lớp vỏ hành tinh có thể tạo ra những đường nét sắc sảo, khiến cấu trúc trông giống như một hình vuông hoàn hảo khi nhìn từ trên cao.
Gió và xói mòn cũng có thể đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra các cạnh thẳng này, tương tự như cách những vách đá trên Trái Đất bị bào mòn theo thời gian. Nhưng ngay cả khi đây là một hiện tượng tự nhiên, nó vẫn là một sự hình thành địa chất đáng chú ý, bởi hình dạng đối xứng gần như hoàn hảo của nó hiếm khi xuất hiện trong tự nhiên.
Không chỉ có hình vuông này, trong quá khứ, Sao Hỏa đã từng gây xôn xao với nhiều cấu trúc kỳ lạ khác. Một trong những trường hợp nổi tiếng nhất là “Khuôn mặt trên Sao Hỏa “, một hình ảnh được chụp bởi tàu Viking 1 vào năm 1976 tại khu vực Cydonia. Bức ảnh cho thấy một khối đá có hình dạng giống như khuôn mặt người khổng lồ, với mắt, mũi và miệng rõ ràng. Ngay lập tức, nó trở thành một bằng chứng được những người tin vào giả thuyết ngoài hành tinh sử dụng để khẳng định rằng Sao Hỏa từng có sự sống thông minh.
Tuy nhiên, những hình ảnh có độ phân giải cao hơn sau này đã cho thấy “khuôn mặt” thực chất chỉ là một ảo giác thị giác do bóng đổ tạo ra, giống như cách chúng ta thường thấy hình dạng khuôn mặt trên mây.
Ngoài “khuôn mặt”, một số khu vực khác trên Sao Hỏa cũng đã từng gây tranh cãi. Ví dụ, tại vùng Angustus Labyrinthus gần cực nam hành tinh, có một mạng lưới các rặng núi trông giống như một thành phố cổ. NASA thậm chí còn đặt biệt danh cho khu vực này là “Thành phố Inca”, nhưng họ tin rằng các mô hình này được tạo ra bởi sự thăng hoa của băng carbon dioxide, khiến bề mặt bị nứt theo những đường thẳng giao nhau. Một số ngọn đồi ở Elysium Planitia cũng đã khiến nhiều người liên tưởng đến kim tự tháp, nhưng nghiên cứu khoa học cho thấy chúng có thể được hình thành do hoạt động núi lửa và xói mòn.
Ngoài ra, một số hình dạng trông giống như ống thủy tinh hoặc đường hầm bí ẩn cũng đã từng làm dấy lên tranh luận về khả năng tồn tại của những công trình ngầm trên Sao Hỏa . Tuy nhiên, giới khoa học cho rằng chúng thực chất chỉ là các rặng cồn cát được hình thành bởi gió, một hiện tượng phổ biến trên hành tinh này.
Vậy tại sao chúng ta lại dễ dàng nhìn thấy những hình dạng quen thuộc trong các đặc điểm tự nhiên như vậy? Lý do nằm ở một hiện tượng tâm lý gọi là pareidolia, tức là xu hướng của con người trong việc nhận ra các mẫu hình quen thuộc trong những vật thể ngẫu nhiên. Đây là lý do tại sao chúng ta có thể nhìn thấy khuôn mặt trên cánh cửa, hình dáng động vật trong các vết nứt của đá, hay thậm chí là một kim tự tháp trên Sao Hỏa . Khi đứng trước một hành tinh xa lạ như Sao Hỏa , trí tưởng tượng của con người có xu hướng lấp đầy những khoảng trống bằng những thứ quen thuộc, và đó là lý do khiến những cấu trúc như hình vuông này trở thành đề tài gây tranh cãi.
Dù vậy, không thể phủ nhận rằng Sao Hỏa vẫn là một trong những hành tinh kích thích trí tò mò của nhân loại nhiều nhất. Khi các sứ mệnh khám phá tiếp tục được triển khai, rất có thể trong tương lai, chúng ta sẽ có những câu trả lời thuyết phục hơn về lịch sử của hành tinh đỏ. Liệu nó từng có sự sống? Liệu những cấu trúc như hình vuông này có thể là dấu tích của một nền văn minh đã biến mất? Hay tất cả chỉ là sản phẩm của thiên nhiên? Hiện tại, chúng ta vẫn chưa có đủ bằng chứng để khẳng định bất cứ điều gì, nhưng những bí ẩn như thế này chắc chắn sẽ tiếp tục khơi gợi sự tò mò và thúc đẩy con người tiến xa hơn trong hành trình khám phá vũ trụ.
